Vocabulary

verbs temptō, -āre to try bellum gerō, -ere to wage war dēdō, -ere to give up, surrender repellō, -ere to drive back circumveniō, -ire to surround volō, velle to wish, be willing to nōlō, nōlle to refuse, be unwilling to

adverbs haud not postrīdiē the next day procul far quōmodo? how?

conjunction 'et ... et both ... and

nouns toga, -ae f. toga auxilium -ī n. help proelium, -ī n. battle cīvis, cīvis c. citizen cōnsul, cōnsulis m. consul dictātor, dictātōris m. dictator moenia, moenium n. pl. walls senātus, -ūs m. senate

adjectives hic, haec, hoc this ipse, ipsa, ipsum self pauper, pauperis poor

prepositions trāns + acc. across dē + abl. about

Cincinnātus

ubi Quintus et Horatia a ludo domum redeunt Flaccusque ab agro, omnes quiescunt. mox Quintus, 'pater,' inquit, 'sī(if) vīs(you wish), narra nobis fabulam.' ille respondet: 'quam fābulam(what story) audire cupis, Quinte?' Quintus, 'fabulam mihi narra' inquit 'de Cincinnato, pater.' ille: 'illam fabulam iam saepe(often) audīvistī(you have heard), Quinte, sed si tu cupis eam iterum audire, ego volo(willing to) eam narrare.' Cincinnatus est vir fortis(strong man) et mīlitiae perītus(experienced in war), sed pauper; parvum(small) agrum ipse colit(takes care of) trāns(across) Tiberim. illō tempore(at this time) Roma urbs parva est; bella multis cum hostibus semper gerit(carry out) quondam(once) hostes exercitum in fīnēs Rōmānōs(Roman territory) ducunt et castra pōnunt(to place) haud(not) procul(far) a moenibus urbis. consul Romanus, vir imperītus(inexperienced) et timidus(timid), legiones educit hostesque repellere(repell) temptat(attempt). castra ponit in colle(hills) prope hostes sed timet(fear) eos oppugnare; illi castra Romana celeriter circumvemunt et exercitum obsident.

ubi cīvēs(citizens) haec cognoscunt, omnes valde timent. ad cūriam(senate house) conveniunt et patres(fathers = senators) iubent urbem servare; clamant: 'urbs in magno periculo est. urbem servate, o patres; hostes repellite(drive back).' consul patribus dicit: 'quid facere debemus, o patres? quōmodo(how) urbem servare possumus?' patres respondent: 'Cincinnatus solus nos servare potest. nam militiae peritus est et vir fortis, qui patriam(fatherland) amat et hostes semper(always) vincit(conquer). eum dictātōrem(dictator) creāre(to appoint) debemus. Cincinnatum ad urbem statim arcessite(call for).

itaque(therefore) patres nūntiōs(messenger) ad Cincinnatum mittunt. illi trans Tiberim festinant et mox Cincinnatum inveniunt qui in agro suō laborat. nuntii ad eum accēdunt(approach) et 'Cincinnate,' inquiunt, 'patres te iubent ad senatum statim venire.' ille attonitus est sed patrum imperia neglegere non potest. domum festinat; se lavat uxoremque iubet togam prōferre(to bring out). deinde togatus cum nuntiis ad senatum festinat.

ubi ad urbem accedit, patres obciam eī(to meet him) veniunt et in senatum ducunt. ibi 'tu solus' inquit 'urbem servare potes. itaque te dictatorem creāmus(appoint). exercitum in hostes dūc urbemque nostram ē magno periculo serva.'

Word-building

Cincinnātus Rōmam servat

postridie Cincinnatus exercitum in hostes ducit. mediā nocte(at midnight) ad castra hostium accedit. deinde milites iubet hostes circumvenīre(surround) magnosque clāmōrēs(shout) tollere(raise). et hostes et consulis exercitus clamores audiunt. cōnsul 'audite, milites,' inquit, 'illos clamores. Romani auxilium(help) ferunt(carry) hostesque iam oppugnant. ērumpite(break out) et hostes ipsi oppugnate.' sīc dicit(like that, said) militesque in proelium ducit.

iam Romani hostes ex utrāque parte(from both sides) oppugnant. illi territi sunt. desperant et mox se dēdunt(surrender). arma dēpōnunt(put down) et ad fīnēs suōs abeunt(let go away).

Cincinnatus milites Romanos ad urbem redūcit(lead back). patres eum in urbem ducunt triumphantem(in triumph). omnes cīvēs(citizens) gaudent(rejoice) et epulās(feast) faciunt. sic Cincinnatus urbem servat. sed mox domum redit, togam dēpōnit(put down), in agro rūrsus(again) laborat.

Grammar

• irregular verbs

• irregular imperatives
  • dīcō: dīc, dīcite
  • dūcō: dūc, dūcite
  • ferō: fer, ferte
  • facio: fac, facite

• demonstrative pronouns

this (here)

self