• Quintus Pompeiusque Delphos viserunt ut Apollinis fanum viderent.
• Quintus 'age, Pompei,' inquit, 'festinemus ne sero adveniamus.'
• viam sacram ascenderunt ut ad templum advenirent.
• multi supplices pro templo expectabant ut dei oracula acciperent.

Quintus Delphos visit

Quintus, ubi de morte Ciceronis audivit, valde commotus est. in Macedoniam festinare volebat ut cum Bruto militaret mortemque patris amici sui vidicaret(to avenge). sed antequam Athenis discessit, Delphos visere constituit, ut Apollinis notissimum fanum(shrine) viderat, quo homines ex omnibus partibus orbis terrarum(from all parts of the world) veniebant ut dei oracula peterent(seek).

itaque amicum quendam nomine Pompeium petivit(he searched for) et 'Pompei,' inquit, 'visne mecum venire ut Delphos visamus?' ille 'certe(certainly)' inquit 'tecum veniam. Delphos enim visere iamdudum(for a long time now) cupio. iter quam celerrime incipiamus.' Quintus 'ad Theomnestum' inquit 'statim eamus eumque valere iubeamus(bid farewell'). cras(tomorrow) iter incipiemus.' Theomnestum in tablino(study) invenerunt librum legentem. ille propositum(intention, plan) eorum laudavit eosque monuit(advised) ut omnia diligenter spectarent.

itaque postero die Athenis discesserunt. primum contendebant(first, they walked) viis planis rectisque(flat and straight), sed quarto die iter difficilius fiebat(became); colles(hills) ascendebant et mox in montes inierunt(entered); nemini(no one) occurrebant nisi pastoribus qui greges(flocks) demontibus agebant(drove) paucisque viatoribus(travellors) qui Delphis redibant.

subito Delphos prospexerunt, in latere montis sitos inter duas rupes ingentes(huge), quae in lumine solis occidentis(the West) fulgebant(were shining). paulisper(for a little time) stabant taciti, maiestate loci(majestic place) commoti. a sinistra(to the left) ad campum dexpexerunt procul iacentem(to lie down), a dextera montes abrupti(sheer, steep) ad caelum surgebant(rise up); in medio fanum Apollinis ad latera montis adhaerebat.

tandem Quintus 'age,' inquit, 'festinemus, ne nox nobis incidat antequam advenerimus.' sol occiderat(sun set) cum Delphos advenerunt; cenaverunt in parva caupona(small inn) continuoque(immediately) dormiverunt.

posteo die Pompeius Quinto excitato 'age, Quinte,' inquit, 'collem ascendamus ut templum Apollinis videamus.' viam sacram lente ascenderunt. ianuae templi apertae erant. a fronte(in front) homines nonnulli(some) sedebant Pythiam expectantes. mox Pythia ipsa a sacerdote adducta(leae to) est, veste pura(pure clothing) induta(dressed in) ramumque laurus(a branch of laurel) manu gerens(carrying) in adytum(the inner shrine) descendit. deinde murmura(murmur) audita sunt ex adyto sonantia(sounding, echoing); Pythia, a deo commota, oraculum divinum edebat(was uttering). murmur desierunt(ceased). Pythia ex adyto ascendit oculisque ad terram demisses ē templo tacita exiit. sacerdos oraculum in tabula scriptum supplici tradidit. ille tabulam summa reverentia(reverence) acceptam perlegit(to read through) deoque gratias egit.

Quintus, hanc caerimoniam(ceremony) tam veterem spectans, penitus(deeply) commotus est. ad statuam Apollinis, quae in ultima parte templi stabat, se vertit; manus ad caelum sustulit deumque oravit ut propitious(favorable, propitious) sibi esset. eō ipso tempore hoc scivit: poeta futuris erat(was going to be) vatesque(prophet) Apollinis. e templo tacitus exiit collemque cum Pompeio descendit. prope viam erat fons(fountain) Castalius, Apollini Musisque sacer. Quintus constitit aquamque bibit.

Quintus Pompēiusque ad Brūtum īre parant

Quintus, ubi Athenas rediit, non diutius dubitavit(hesitated). ad Academiam festinavit ut Theomnesto diceret ea quae in animo(mind) habebat. Theomnesto occurrit theatrum ineunti(entering) consiliumque(plan) ei exposuit. ille non temptavit(tried) eum a proposito(plan) avertere(turn away). 'recte facis(make it straight). quinte,' inquit. 'debes officium(duty) tuum perficere(carry out). heu! quot iuvenes iam ad bellum discesserunt(depart)!'

Quintus ab Academia in urbem festinavit ut Pompeium quaereret; ille enim constituerat cum Quinto ad Brutum ire. Quintus eum invenit res suas componentem(found that he had his matters put together). 'paene(nearly) paratus es, Pompei?' inquit; 'hodie Athenis maneamus(we remain). cras mane(early tomorrow) ad Academiam eamus ut amicos valere iubeamus. deinde ad Piraeum festinemus ut navem inveniamus quae nos ad Brutum feret(carry).'

postridie igitur Quintus Pompeiusque primum ad Academiam festinaverunt ut amicos valere iuberent; deinde ad piraeum contenderunt ut navem quaererent quae ad Asiam itūra(about to go) erat; illic enim Brutus cum exercitu(army) iam militabat(campaign, serve). ubi ad portum advenerunt, navis magistro in taberna bibenti occurrerunt qui illo ipso die(daily) ad Asiam navigaturus erat. ille eos libenter(gladly) accepit nec viaticum(a fare) rogavit, quod Bruti causam(cause) adiuvare(to help) volebat.

Grammar

Modus different ways of using the verb

• indicative~ statements and questions
• imperative~ commands
• subjunctive~ exhortations/encouragement(let's...), 3rd person commands(let him/her do...), wish(May we...), possibility(He/she may...)

Present subjunctive

~ may parepare, so on...

Imperfect subjunctive

~ might prepare, so on +ār/er

Exercise

34.3 Translation

1. fortiter pugnēmus. let us fight harder
2. nē fugiāmus. let us not run away
3. statim ad castra redeant. let us return to castle at once
4. amēmus patriam; pareamus senatui. let us love father, obey senator
5. puerī dīligenter labōrent. let boys work diligently

34.4-5 Translation

1. fetīnabamus ut te adiuvaremus. we hurried in order to help you.
2. Quintus Delphos iter fecit ut Apollinis fanum viseret. Quintus made a journey to Delphos in order to see the temple of Apollo
3. homines ab omnibus partibus Graeciae veniebant ut dei oracula peterent. males from all parts came to Greece to seek oracle of God
4. multi iuvenes Athenas navigabant ut in Academia studerent. many young men sail to Athens to study in Academia
5. pueri ad ludum festinabant ne sero advenirent. boys hurried to school not to be late
6. puellae domum celeriter redierunt ne parentes vexarent. girls quickly returned home in order not to worry parents
7. pater epistolam ad filium misit ut eum de periculo moneret. father sent a letter to the son to warn about danger
8. Marcus ad Macedoniam abierat ut cum Bruto militaret. Marcus to Macedonia to fight with Brutus
9. Brutus exercitum comparaverat ut libertatem populi Romani defenderet. Brutus acquired the army in order to defend free people of Rome

34.7 Imperfect subjunctive

• Present subjunctive We are coming so that we may help you.
• Imperfect subjunctive We came so that we might help you.

1. Quintus Pompeiusque iter faciunt ut Delphos vidererent.
2. collem ascendebamus ut templum Apollinis inspiceremus.
3. diu hic manebimus ut omnia spectarent.
4. tandem Delphis discesserunt ut Athenas rediret
5. ubi Athenas redierunt, Marcus abierat ut cum Bruto militaret.
6. epistolam Quinto reliquerat, in qua scripserat: 'in Macedoniam festinavi ut libertatem cum Bruto defenderem.

34.8 Translation

1. Quintus Academia festinavit ut amicum eum videt.
2. Delphos iter feco ut templum Apollinis inspicero.
3. multi homines prope ianum templis manebant ut oracula peterent.
4. Quintus Pompeium excitavit ne templum sero advenirent.
5. Delphis venibamus ut verum doceremus.
6. tre diam in Delphi manebant ut oracula peterent.
7. puellae diligenter laborebant ut magister lauderet.
8. pueri diligenter laborebant ne magister puniret.

Post Scriptum

• ubi? where ubique everywhere
• unde? from where undique from all sides
• quis? who, what quisque whoever, whatever
• uter? which (of two) uterque each (of two)